Stress & hormonen: Waar komt die vermoeidheid vandaan?
Stress leidt tot vermoeidheid, dit zal voor de meeste mensen geen verrassing zijn. Vermoeidheid is vaak een van de eerste signalen van het lichaam wanneer er langdurig veel stress, angsten of spanningen ervaren worden.
Het lichaam komt in de ‘vecht-of-vluchtreactie’ waarbij onder andere de hartslag en de ademhalingsfrequentie omhoog gaan. Het lichaam maakt letterlijk overuren en heeft geen tijd om te herstellen. Dit kost veel energie. Niet alleen dit “energielek” veroorzaakt vermoeidheid, ook de hormoonhuishouding speelt hier een belangrijke rol bij. In dit leggen we uit hoe stress-gerelateerde vermoeidheid door onze hormoonhuishouding kan worden verklaard.
Stresshormonen, even uitleggen…
Alle hormonen hebben een bepaalde regelfunctie, ze maken deel uit van soms eenvoudige en soms zeer complexe regelsystemen. De hormoonhuishouding is de interactie van verschillende hormonen in ons lichaam. Hier merken we in veel gevallen niets van.
Hormonen worden in ons lichaam aangemaakt door (endocriene) klieren, waarvan we er drie hebben:
- Hypofyse (gelegen in de hersenen)
- Schildklier (gelegen in de hals)
- Bijnier (gelegen bij de nieren).
Maar welke rol spelen hormonen dan bij stress? Wanneer we te maken krijgen met stress of spanningen spelen stresshormonen op twee verschillende manieren een rol.
De snelle stressrespons
Als eerste via de ‘snelle stressrespons’ die plaats vindt wanneer we direct moeten reageren op dreigend gevaar zoals brand of wanneer er iemand door het ijs zakt. Deze snelle stressrespons wordt geactiveerd door de aanmaak van twee stresshormonen in het bijniermerg, namelijk adrenaline en noradrenaline.
Deze stoffen zorgen ervoor dat we heel snel kunnen reageren op het dreigende gevaar. Beide stoffen zorgen ervoor dat ons hart gaat sneller kloppen en er wordt meer bloed naar de spieren gepompt. Noradrenaline zorgt daarnaast voor de meer emotionele effecten zoals angst- of paniekaanvallen. Enkele minuten nadat de stressrespons is gestart stopt de aanmaak van adrenaline en noradrenaline weer en verdwijnen deze uit het lichaam.
De langzamere stressrespons
Wanneer men toch stress blijft ervaren wordt de snelle stressrespons opgevolgd door de langzamere stressrespons. Bij deze reactie speelt het stresshormoon cortisol een hoofdrol. De langzame stressrespons verloopt via de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as).
De hypothalamus is het regelcentrum voor de hormoonhuishouding. In geval van stress ontvangt de hypothalamus een stressprikkel. De hypothalamus reageert op de stressprikkel door de stof CRH te produceren. CRH stimuleert de hypofyse tot de productie van de stof ACTH. Hierdoor wordt de bijnierschors gestimuleerd om corticosteroïden te produceren, waarvan cortisol (het stresshormoon) een belangrijke is.
De aanwezigheid van cortisol in de bloedbaan kan vervolgens weer leiden tot verschillende lichamelijke verschijnselen. Bijvoorbeeld een verhoogde bloeddruk, een verhoogde bloedsuikerspiegel of geremde spijsvertering. Deze reactie wordt ongeveer 30 minuten na blootstelling aan stress of spanningen in gang gezet.
De hypothalamus zal vervolgens de nodige hoeveelheid cortisol in het bloed controleren en wel of niet aansturen op het aanmaken van meer cortisol. Wanneer het gevaar geweken is produceert het lichaam endorfine en dopamine om de balans weer te herstellen. In tegenstelling tot de stresshormonen zijn endorfine en dopamine, die aangemaakt worden door de hypofyse, de ‘feel good’ hormonen in het lichaam.
Herstel na stress is belangrijk
In een gezond functionerend systeem is cortisol een belangrijk en nuttig hormoon. Het is zeer belangrijk om na een stressvolle situatie het lichaam weer in een ontspannen of ruststatus te brengen. Op die manier kunnen de verschillende lichaamsfuncties weer herstellen naar het normale niveau.
Wanneer men langdurig of zeer hevig wordt blootgesteld aan stressprikkels krijgt het lichaam geen kans om te herstellen. In dat geval kunnen we spreken van chronische stress.
Effect van cortisol bij langdurige stress
Door stress, angsten en spanningen worden deze hormonen continu getriggerd. Maar deze hormonale stressreactie is totaal niet functioneel als we bijvoorbeeld stress hebben omdat de werkdruk lange tijd te hoog is of wanneer we lange tijd angstig zijn. Het gevolg kan zijn dat er meer en langduriger cortisol in ons bloed aanwezig is. Dat kan negatieve effecten voor onze gezondheid veroorzaken:
- Verhoogde bloeddruk
- Verminderde botdichtheid
- Afname in spiermassa
- Verstoorde bloedsuikerspiegel
- Minder goed werkend immuunsysteem
- Vertraagde wondgenezing
Daarnaast kunnen de bijnieren uitgeput raken, waardoor ze minder goed functioneren. Dat heeft een negatieve invloed en grote vermoeidheid en op de gemoedstoestand tot gevolg.
Wil je meer weten over stress en behandeling daarvan? Volg een training bij Yunify Academy
Ook interessant voor jou
Meer positieve emoties ervaren leidt tot hogere performance
